Kırklareli ’deki habercilik kariyerim süresince haber yaparken kullandığım kaynakların temelini araştırdım.
Haber kaynaklarını; habere konu olan olay, kişi ya da durum hakkında bilgi alınan kişi ya da kuruluş, görüntü malzemesi (olayı ya da durumu aktaran), kitap, dergi, rapor vb. olarak tanımlayabiliriz. Haber kaynakları gündemin belirlenmesinde etkilidir.
Muhabir haberini kaynaktan aldığı bilgiler çerçevesinde oluşturur. Bu bilgilerin doğru olup olmadığını başka kaynaklardan aldığı bilgilerle karşılaştırarak öğrenir. Oluşturulan haberlerde kaynağın belirlenmesi hem alınan bilginin kimden, nereden alındığını gösterir hem de haberin güvenilirliğini sağlar.
Gazeteciler, haber toplama yönünden çeşitli kaynaklardan yararlanır. Bu kaynakları en basit bir sınıflandırma ile ikiye ayırmak mümkündür.
Birinci El Kaynaklar
Birinci el kaynakları; olayı yaşayan, gören ya da olayla ilgili bilgi verebilecek kaynaklar olarak tanımlayabiliriz. Siyaset, ekonomi, sanat, kültür, spor vb. alanlarda karar mekanizmasında bulunanlar (bürokratlar da dâhil) birinci el kaynaktır.
Muhabirin bizzat olayların içinde yaşayarak elde ettiği verilerle haberi oluşturmasına, birinci el kaynaklardan haberin toplanması denir.
Muhabirin tören, sempozyum, konferans, basın toplantısı, açık oturum vb. her türlü sosyal, sanatsal ve kültürel etkinlikte hazır bulunarak gözlemleri sonucu topladığı bilgi, ayrıntı ve belgelerle haberi düzenlemesi, haber unsurlarını telefonla ya da yüz yüze mülakat yöntemiyle toplaması, bütün bu çalışmalar, birinci el kaynağa örnek oluşturmaktadır.
İkinci El Kaynaklar
Gazeteciler, gözleyemeyecekleri olaylara ilişkin bilgileri ise ikinci elden öğrenme yoluna gider. Başka bir deyişle muhabirler, ikinci el kaynaklara dayanarak da haber yazar.
Haber ajansları, basın bildirileri, bültenler, açıklamalar, kamu ve özel sektör kuruluşları, odalar, dernekler, vakıflar ve kişilerden çeşitli yol ve yöntemlerle gelen bilgi, belge ve veriler ikinci el haber kaynakları arasında yer almaktadır.
Yapısal Bakımdan Haber Kaynakları
Resmî Kaynaklar
Bütün kamu kuruluşları, farklı ülke hükümetlerinin temsil edildiği uluslararası kuruluşlar ve benzer kurumlar resmî haber kaynaklarıdır.
Özel Kaynaklar
Sendikalar, meslek odaları ve kuruluşları, dernekler, vakıflar gibi sivil toplum örgütleri, işletmeler, çok uluslu kuruluşlar ve şirketler özel haber kaynaklarıdır.
Teknolojik gelişmeler ve çağdaş gazetecilik alanındaki hızlı değişim, haber kaynaklarını da çeşitlendirmiştir. Klasik anlamda haber kaynaklarına yenileri de eklenmektedir. İnsanı ilgilendiren konuların gelişmesi ve çeşitlenmesiyle yeni haber konuları dolayısıyla da yeni haber kaynakları ortaya çıkmaktadır (örneğin sosyal medya, uzay çalışmaları, çevre, hava ve deniz kirliliği, küresel ısınma vs.)
İnternet de günümüzde hemen bütün devlet kurumlarının, ticari kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin sitelerinin olduğu önemli bir sanal yerleşim yerleri hâline dönüşmüştür. Artık kurum ve kuruluşlar, kendileriyle ilgili hemen tüm gelişmeleri, duyuruları, bültenleri İnternet üzerinden de yayımlamaya başlamışlardır. İnternetteki bu yayınlar, haberciler için yeni bir haber kaynağı oluşturmuş ve geleneksel medya, haber ajansları ve haber sitelerindeki muhabir ya da editörler, kurumların bu sitelerinden haber derlemeye başlamışlardır.
Bu bağlamda İnternetin haber kaynağı olarak her geçen gün daha fazla kullanılması söz konusu olmaktadır. Haber yapabilmek için her zaman muhabirler haber kaynaklarının bulunduğu yere gitmezler, bazen haber kaynakları da yayın kuruluşlarına gelirler. Örneğin, Başbakan, Bakanlar, Valiler, Belediye Başkanları, sivil toplum örgütlerinin liderlerinin basın kuruluşlarını ziyaretleri sırasında yaptıkları açıklamalar da habere kaynak oluşturmaktadır.
